Slikproblemen
Afwijkend slikken
Het afwijkend slikken kan de oorzaak of het gevolg zijn van een afwijkend gebruik van tong-, lip-, kaak- en keelspieren. Hierbij kan je denken aan duim- en vingerzuigen, mondademhaling, foutieve lipgewoonten en nagelbijten. Schadelijke effecten van afwijkend slikgedrag kunnen zijn een open- of overbeet, een v-vormige bovenkaak, grote openingen tussen de tanden.
In de logopedische behandeling wordt aandacht besteed aan het juiste slikgedrag en aan de mondmotoriek. Het juiste slikgedrag wordt stap voor stap aangeleerd. Aan het einde van de therapie zal het juiste slikgedrag niet alleen bewust maar ook onbewust in het dagelijks leven geïntegreerd worden tot automatisch verlopend gewoontegedrag.
Ieder mens met sensomotorische informatieverwerkingsproblemen ontwikkelt zijn eigen gedragskenmerken. Deze bestaan meestal uit een combinatie van het vermijden en het opzoeken van zintuiglijke prikkels.
Tandenknarsen
Tandenknarsen kan het gevolg zijn van psychogene problemen maar ook van een plaatselijke irritatie. Schadelijke effecten van tandenknarsen kunnen zijn: slijtage van het tandglazuur, het overbelasten van de kauwspieren en de mimische spieren, waardoor CMD kan ontstaan en het overbelasten van de onderste kaakwal. Er kunnen afdrukken van tanden en kiezen in het slijmvlies van wang, tong en lippen staan.
De logopedische behandeling bestaat onder andere uit het afleren van de verkeerde gewoonte, het geven van algemene ontspanningsoefeningen om de hoge spierspanning te verminderen en het geven van ontspanningsoefeningen voor de faciale (=gezichts) spieren.
CMD (Cranio Mandibulaire Dysfunctie)
Bij patiënten met CMD-klachten kunnen één of meer vormen van afwijkend mondgedrag optreden. Dit afwijkend mondgedrag kan bestaan uit afwijkende tong- en lippositie in rust, afwijkend slikgedrag, afwijkende spraak en tandenknarsen. Schadelijke effecten van CMD kunnen zijn: afwijkende stemgeving, verstoord ademhalingspatroon, kaakgeklemde articulatie, te slappe of te gespannen mondmotoriek en slijtage aan tandglazuur door het tandenknarsen. In overleg met tandarts/orthodontist kan bepaald worden of mechanische hulpmiddelen noodzakelijk zijn en/of logopedische behandeling gewenst is.
Vanuit logopedische therapie kan hulp geboden worden bij problemen die ontstaan op het gebied van stem, spraak, lichaamshouding en een verkeerde of gespannen kaakhouding. In het laatste geval tracht de logopedist de reden, waardoor het gedrag ins tand gehouden wordt, vast te stellen. De logopedist maakt de patiënt bewust van zijn foutieve gedrag en zal lokale ontspannings- en kaakoefeningen geven
Schisis
De problematiek die komt kijken bij schisis is complex. De behandeling van schisis geschiedt door een multidisciplinair behandelingsteam, dat onder andere bestaat uit een KNO-arts, plastisch chirurg, orthodontist, logopedist, psycholoog, maatschappelijk werker en eventueel een tandarts.
De logopedist houdt zich bezig bij schisisproblemen bezig met eventuele problemen op het gebied van ste (afwijkende stemgeving, verstoord ademhalingspatroon), spraak (articulatieproblemen, nasaliteit), taal (taalontwikkelingsstoornissen, vertraagde taalontwikkeling) en gehoor (middenoorproblematiek). De logopedist kan ook hulp bieden bij voedingsproblemen (zie preverbale logopedie).
Problemen met slikken.
Slikken
Slikken is een ingewikkeld proces. Bij het slikken zijn veel spieren betrokken, zoals de lip-, tong- en wangspieren. Een gezond persoon kan slikken zonder erbij na te denken. We kauwen het eten en verzamelen het op de tong. Vervolgens vervoeren de tongspieren het eten of drinken naar de keel. Dan slikken we het eten of drinken door en komt het in de slokdarm terecht. Buiten de maaltijden om slikken we automatisch ongeveer één keer per minuut om het speeksel te verwijderen.
Verslikken
Wanneer u zich verslikt, komt eten of drinken in uw luchtpijp in plaats van uw slokdarm terecht. Meestal krijgt u dan een hoestbui. Hoesten zorgt ervoor dat datgene wat in de luchtpijp is gekomen, als het ware ‘wordt uitgeblazen’.
Risico’s
Als u moeite hebt met hoesten of niet meer kunt hoesten, is het mogelijk dat er voedsel in uw longen terechtkomt. Dit kan een longontsteking veroorzaken. Soms is dit levensbedreigend. Ook is er kans op verstikking. U kunt zich verslikken zonder dat anderen het opmerken.
Ontstaan van slikproblemen
Slikproblemen kunnen ontstaan door:
ouderdom. Hierdoor kunnen de spieren verzwakken, waardoor u het eten minder goed kunt kauwen en het doorslikken slechter lukt. Soms gaat het kauwen moeilijker door een slecht gebit of kunstgebit.
ziekten van het zenuwstelsel, bijvoorbeeld een beroerte, de ziekte van Parkinson of dementie. Deze ziekten kunnen de gevoeligheid in de mond verminderen, waardoor u minder goed voelt wat er in uw mond of keel gebeurt. Iemand met dementie kan bijvoorbeeld vergeten dat er voedsel in zijn mond zit. medicijnen. Bepaalde medicijnen kunnen sufheid of een droge mond veroorzaken.
U hebt problemen met slikken als u last hebt van:
- - verslikken tijdens eten of drinken (hoesten, rood worden, blauw aanlopen, traanogen krijgen);
- - speeksel, eten of drinken dat uit uw mond loopt;
- - het gevoel dat voedsel of medicijnen blijven steken in uw keel of slokdarm;
- - voedselresten die achterblijven in uw mond;
- - pijn tijdens kauwen of slikken.
Eventueel kunnen onderstaande verschijnselen ook duiden op slikproblemen:
- snel afvallen, mager worden;
- erg langzaam eten;
- geen trek hebben in eten en drinken;
- snel moe worden bij eten en drinken;
- eenzijdig eten, bijvoorbeeld voornamelijk pap.
Algemene adviezen bij slikproblemen zijn:
- Wees bedacht op de gevolgen van verslikken: bijvoorbeeld longontsteking of verstikking.
- Overleg altijd met de logopedist, verpleging of voedingsassistent wat u mag eten of drinken.
- Zorg ervoor dat u altijd goed rechtop zit tijdens eten en drinken (ook in bed).
- Let erop dat uw hoofd niet achterover hangt, maar houdt het goed rechtop, of zelfs iets naar voren gebogen.
- Zorg ervoor dat u niet afgeleid wordt tijdens het eten/drinken.
- Laat iemand wanneer hij zich verslikt, voorover buigen en uithoesten. Ga niet iemand tussen de schouders slaan.
- Haal hulp als iemand het benauwd krijgt.
De logopedist onderzoekt slikproblemen en bekijkt wat er moet gebeuren om veilig te kunnen slikken. Hij/zij past, indien nodig, uw voeding aan en geeft dit door aan de voedingsassistent en de verpleging. Eventueel schakelt de logopedist een diëtist in. De diëtist probeert uw voeding zo goed mogelijk aan te passen, waarbij zij ook rekening houdt met uw wensen. De verpleging en/of voedingsassistent zorgt ervoor dat de voeding op de juiste manier wordt aangeboden en signaleert eventuele problemen.