Gehoor & Auditieve vaardigheden
Wat is een stoornis in de auditieve vaardigheden?
Eigenlijk is geluid niets meer dan trillingen in de lucht. Die trillingen worden omgezet in een geluidssignaal, dat na een weg door het oor aankomt bij de hersenen. Er gaat echter een heel proces aan vooraf voordat een kind een bepaald geluidssignaal herkent als bijv. het woord 'bal'.
Die weg van geluidstrillingen naar woordbeeld, het begrijpen van het geluidssignaal, noemen we auditieve waarneming. Om een goede auditieve waarneming mogelijk te maken, is een aantal basisfactoren nodig. Deze basisfactoren vormen samen met de auditieve waarneming de auditieve vaardigheden van een kind. Bij auditieve vaardigheden komt dus meer kijken dan 'horen' alleen. Een kind kan perfect horen, maar toch moeite hebben met de auditieve vaardigheden. Het kan goed horen, maar niet goed luisteren. Er gaat ergens iets mis tussen het binnenkomen van het geluidssignaal en het herkennen..
Je kunt de auditieve vaardigheden verdelen in een aantal aspecten:
1. Auditieve concentratie (luister-houding)
Met auditieve concentratie bedoelen we een goede luisterhouding. Voor ons is dat haast vanzelfsprekend: je kunt je afsluiten voor het geluid van de radio die aanstaat, als je naar iemand luistert. Op een feestje kun je goed een gesprek voeren met een persoon, ook al is de achtergrond rumoerig. Je kunt bepaalde, belangrijke geluiden filteren. Voor een kind met een probleem in de luisterhouding is dit erg moeilijk. Het kind kan zich moeilijk afsluiten voor bepaalde niet-relevante geluiden en is snel afgeleid. Een goede luisterhouding/ auditieve concentratie vormt de basis voor de andere aspecten van auditieve vaardigheden.
2. Auditief-temporeel geheugen
Een andere basisvoorwaarde is een goed werkend auditief-temporeel geheugen. In dit geheugen blijven de gehoorde klanken/ woorden even 'hangen'.
Het auditief geheugen
Het auditief geheugen zorgt ervoor dat je geluidsindrukken als bijv. de klank 'b' even onthoudt, zodat je daarna de volgende klanken eraan kunt koppelen. Ook zorgt dit geheugen ervoor dat je weet hoe een bepaalde klank klinkt. Als er iets mis is met het auditief geheugen, weet een kind niet hoe een bepaalde klank klinkt, en zal het deze zelf ook niet (goed) kunnen maken. Een goed werkend auditief geheugen is weer een voorwaarde voor het temporeel geheugen.
Het temporeel geheugen
Het temporeel geheugen zorgt ervoor dat je de geluidsindrukken in de juiste volgorde onthoudt. Hierdoor kun je de volgorde van spraakklanken, lettergrepen, woorden in de zin en gebeurtenissen in een verhaal onthouden. Als hier iets mis bij gaat, zegt een kind bijv. /drop/ in plaats van /dorp/, of is het aan het eind van een lange opdracht het begin al weer vergeten.
3. Auditieve waarneming
De auditieve waarneming bestaat uit drie processen:
1. Auditieve discriminatie
D.m.v. auditieve discriminatie kan een kind geluiden, woorden en (spraak)klanken van elkaar onderscheiden. Het hoort bijv. het verschil tussen een hard en een zacht geluid, tussen een / s / en een / m /, maar ook het verschil tussen klanken die meer op elkaar lijken, zoals bijv. een / b / en een / p /.
2. Auditieve synthese
D.m.v. auditieve synthese kan een kind de opeenvolgende lettergrepen of klanken in de goede volgorde samenvoegen tot een woord: tan-te tot 'tante' en t-a-n-t-e tot 'tante'. Op veel basisscholen wordt dit aangeduid met 'woorden plakken'.
3. Auditieve analyse
D.m.v. auditieve analyse kan een kind op het gehoor een zin opsplitsen in woorden, of een woord in lettergrepen of in de afzonderlijke spraakklanken: bijv. 'tante' in tan-te/ of t-a-n-t-e. Op veel basisscholen wordt dit aangeduid met 'woorden hakken'.
Spraak, taal, lezen en auditieve vaardigheden hangen op veel gebieden samen. Als een kind niet weet hoe een bepaalde klank klinkt, zal het de klank ook niet goed uitspreken (zie ook articulatiestoornissen). Als een kind moeite heeft met het plaatsen van klanken en woorden in de juiste volgorde, zal het bijv. /dorp/ zeggen in plaats van /drop/, of zinnen door elkaar gooien.
Kinderen met auditieve vaardigheidsproblemen kunnen moeite hebben met rijmen, auditieve analyse en synthese (het hakken en plakken), het nazeggen van zinnen, het nazeggen van woordrijen. Deze vaardigheden zijn belangrijk voor het leren lezen en schrijven. Als kinderen in groep 2 van de basisschool zitten, worden deze vaardigheden op school aangeleerd en geoefend. Soms hebben kinderen extra oefening nodig omdat ze moeite hebben met deze vaardigheden. De logopedist kan dan bekijken welke onderdelen van de auditieve vaardigheden het kind beheerst en welke nog extra geoefend moeten worden. Er zullen oefeningen meegegeven worden om thuis te oefenen.